Reklama

Kościół nad Odrą i Bałtykiem

„W żadnym wypadku nie należy dopuścić do rozlewu krwi”

Kościół katolicki wobec stanu wojennego
w Szczecinie (2)

Niedziela szczecińsko-kamieńska 51/2012, str. 6

IPN WROCŁAW

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Pozwolenie na nabożeństwo na terenie kluczowego zakładu pracy w mieście, w którym trwał protest, należy ocenić jako próbę instrumentalnego wykorzystania przez władze troski biskupów o losy ludzi w obliczu wyprowadzenia na ulice uzbrojonych żołnierzy i milicjantów. Komuniści doskonale zdawali sobie sprawę z obaw hierarchów zarówno dzięki regularnym, szczegółowym raportom tworzonym przez tajną policję polityczną, jak również bezpośrednim kontaktom. Podobnie jak w innych diecezjach, w których biskupi nierzadko byli informowani o wprowadzeniu stanu wojennego bezpośrednio przez przedstawicieli władz (do prymasa Józefa Glempa przyjechali Kazimierz Barcikowski, gen. Marian Ryba z WRON i szef UdSW Jerzy Kuberski), tak i w Szczecinie 13 grudnia rano doszło do spotkania szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego płk. Romana Peciaka z bp. Stanisławem Stefankiem. Jak czytamy w meldunku SB, miało ono na celu „zapoznanie i przekazanie stanowiska władz wojskowych, a zarazem pewnych sugestii w zakresie tonującego oddziaływania na wiernych. Bp St. Stefanek pozytywnie przyjął sugestie, dodając, że takie jest również stanowisko Prymasa Polski. W rozmowie stwierdził, że „…Kościół jest zawsze z narodem. Prymas wręcz nakazał modły za Ojczyznę. My również podzielamy to stanowisko w obecnej chwili…”. Tego samego dnia wieczorem na nabożeństwie w katedrze sufragan wygłosił kazanie, w którym apelował: „Nie wolno przelewać krwi. Wtedy, kiedy rosną napięcia, kiedy ludzie patrzą na siebie z ogromnym, jakże tragicznym brakiem zaufania, podejrzliwością, wtedy, odruchem naturalnym zaczynamy zbroić się w najrozmaitsze argumenty i środki obrony. I w takim nastroju Kościół święty otwiera Ewangelię i mówi o pojednaniu i miłości”.

W dniu, w którym na terenie stoczni Mszę św. odprawił ks. S. Szwajkosz, uroczyste nabożeństwo z okazji rocznicy Grudnia’70 z udziałem wszystkich trzech biskupów diecezji szczecińsko-kamieńskiej odbyło się również w szczecińskiej katedrze. Bp Majdański w kazaniu opisywał stan wojenny w kategoriach swoistej niesprawiedliwości dziejowej. Określając aktualną sytuację jako „polską zimę”, mówił: „Wojna nam się nie należy, przelewanie krwi nam się nie należy, na polskiej ziemi stratowanej tylu wojnami, na polskiej ziemi, która w czasie ostatniej wojny musiała złożyć niesłychaną ofiarę życia 6 mln swoich synów w bitwach, obozach, powstaniu, w straszliwej poniewierce. Powiedziano nam, że wygraliśmy wojnę, a teraz ci, którzy ją przegrali śmieją się z nas, że przejęliśmy ich los. A teraz my w stanie wojennym. Panie, skróć ten stan wojenny, niech nie będzie przelewu krwi w Ojczyźnie, w Szczecinie”.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

Oceniając krytycznie działania podjęte przez władze, bp Majdański nie chciał jednocześnie dopuścić do eskalacji konfliktu, która mogłaby prowadzić do tragicznych wydarzeń. Starając się zrozumieć postawę biskupa, należy pamiętać o ówczesnych realiach - o widoku żołnierzy i czołgów na ulicach, który musiał nasuwać skojarzenie z wydarzeniami Grudnia’70 (pamięć o nich, szczególnie w miastach, w których zginęli ludzie, wciąż była bardzo żywa, dbanie o nią było elementem zbiorowej tożsamości solidarnościowego ruchu), czy o wiadomościach ze Śląska, gdzie podczas pacyfikacji kopalni „Wujek” 16 grudnia zabito 9 górników. W wystąpieniach ordynariusza przeważało zatem nawoływanie do zachowania spokoju i podporządkowania się prawom stanu wojennego. Na polecenie bp. Majdańskiego namowy takie mieli kierować do wiernych podczas wizyt kolędowych wszyscy księża.

Nastawienie lokalnego Kościoła na studzenie nastrojów utrzymywało się także w kolejnych miesiącach stanu wojennego, w wielu przypadkach przynosząc zresztą pozytywne efekty. Przykładowo, kiedy 30 sierpnia 1982 r. po Mszy św. odprawionej przez bp. Majdańskiego w katedrze w drugą rocznicę podpisania porozumienia w Szczecinie, przed świątynią rozwinięto transparent z napisem „Niech żyje Solidarność”, z którym grupa ok. 200 osób ruszyła ulicą, wznosząc polityczne okrzyki, w uspokojeniu tłumu, uprzedzając interwencję oddziałów ZOMO, pomógł wikariusz parafii katedralnej, ks. Czesław Mirochna. Pod wpływem apeli księdza, który upominał ludzi o zachowanie spokoju, zgromadzeni rozeszli się, nikt nie został pobity ani aresztowany.

Reklama

Tonująca nastroje postawa biskupów, jak i większości duchownych, nie tylko w diecezji szczecińsko-kamieńskiej, ale także w innych regionach kraju nie oznaczała jednak, że Kościół w sytuacji zagrożenia odwrócił się od „Solidarności”. Rada Główna Episkopatu Polski w komunikacie z 15 grudnia 1981 r. obok wezwania do „zachowania spokoju i wyciszenia namiętności i gniewu” wskazywała na dwa zasadnicze cele, które powinny stać się wytyczną działań Kościoła i społeczeństwa: uwolnienie internowanych, a do tego czasu „stworzenie im ludzkich warunków” oraz przywrócenie możliwości legalnego działania NSZZ „Solidarność”, który jako obrońca praw ludzi pracy „jest konieczny do przywrócenia równowagi życia społecznego”.

Na polecenie bp. Majdańskiego księża diecezji szczecińsko-kamieńskiej mieli przekonywać przywódców strajkowych i samych strajkujących o słuszności treści komunikatu, który jednak ze względu na powziętą pod naciskiem władz decyzję prymasa Glempa nie mógł zostać odczytany w całości we wszystkich świątyniach. Jak wspomina Przemysław Fenrych, po 13 grudnia 1981 r. ordynariusz pozostał „jednoznacznie po stronie «Solidarności», ale bez eksponowania tego poparcia. Zawsze z zachętą do przekraczania barier, budowania porozumień. Z zaleceniem ostrożności, wyrzeczeniem się przemocy, przyjęciem postawy nieodpowiadania przemocą na przemoc”.

Po 13 grudnia 1981 r. jednym z głównych przedmiotów troski Kościoła w całym kraju stał się los działaczy związkowych objętych akcją władz o kryptonimie „Jodła”, w ramach której w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. i w kolejnych dniach internowano w skali kraju przeszło pięć tysięcy osób (przez cały okres stanu wojennego wydano przeszło 10 tys. decyzji o internowaniu). W Szczecinie, gdzie do 16 grudnia internowano przeszło siedemdziesiąt osób, już w pierwszych dniach stanu wojennego bp Majdański wystąpił do komisarza wojskowego z prośbą o „humanitarne traktowanie i łagodne wyrokowanie (jeżeli ono okaże się w ogóle konieczne) w stosunku do wszystkich aresztowanych i internowanych z terenu Szczecina i Pomorza Zachodniego” oraz o możliwość zapewnienia osobom pozbawionym wolności posługi sakramentalnej, na co otrzymał zgodę. W kolejnych miesiącach tradycją stały się comiesięczne wizyty ordynariusza lub jednego z jego sufraganów w zakładzie karnym w Wierzchowie Pomorskim, gdzie znalazła się większość objętych internowaniami działaczy lokalnej „Solidarności”.

Kościół wielokrotnie upominał się u władz także o konkretnych ludzi pozbawionych wolności. Przykładowo w lutym 1982 r. bp Stefanek zwrócił się z prośbą do komendanta wojewódzkiego MO o umożliwienie internowanemu Stanisławowi Wądołowskiemu wzięcia udziału w pogrzebie matki oraz zwolnienie z internowania Haliny Gaińskiej, której zmarł syn. Innym razem bp Majdański prosił wojewodę o zwolnienie do prac polowych rolnika z okolic Kamienia Pomorskiego.

Podziel się:

Oceń:

2012-12-31 00:00

[ TEMATY ]

Wybrane dla Ciebie

Próba generalna

Władze PRL, przygotowując stan wojenny, nie były zbyt pewne siebie. Obawy rozwiał przebieg pacyfikacji strajku w warszawskiej wyższej szkole pożarniczej.

Więcej ...

Litania nie tylko na maj

Karol Porwich/Niedziela

Jak powstały i skąd pochodzą wezwania Litanii Loretańskiej? Niektóre z nich wydają się bardzo tajemnicze: „Wieżo z kości słoniowej”, „Arko przymierza”, „Gwiazdo zaranna”…

Więcej ...

Watykan: pod koniec września papież uda się do Belgii i Luksemburga

2024-05-20 14:07

PAP/EPA/CLAUDIO PERI

Papież Franciszek uda się do Belgii i Luksemburga w dniach 26-29 września - poinformował Watykan w poniedziałek. Do wizyty dojdzie zaledwie dwa tygodnie po powrocie papieża z najdłuższej podróży jego pontyfikatu do Azji i Oceanii, gdzie ma spędzić 12 dni.

Więcej ...

Reklama

Najpopularniejsze

Oświadczenie rzecznika KEP ws. opublikowanego przez...

Kościół

Oświadczenie rzecznika KEP ws. opublikowanego przez...

Maryja Matką Kościoła

Maryja Matką Kościoła

Proszę Cię, Panie, o łaskę bycia zawsze świadomym ceny...

Wiara

Proszę Cię, Panie, o łaskę bycia zawsze świadomym ceny...

#PodcastUmajony (odcinek 20.): Odkurzyłeś już?

Wiara

#PodcastUmajony (odcinek 20.): Odkurzyłeś już?

Nowenna do Ducha Świętego

Wiara

Nowenna do Ducha Świętego

#NiezbędnikMaryjny: Litania Loretańska - wezwania

Wiara

#NiezbędnikMaryjny: Litania Loretańska - wezwania

Hiobowe wieści dla katechetów

Wiadomości

Hiobowe wieści dla katechetów

10 mało znanych faktów o objawieniach w Fatimie

Wiara

10 mało znanych faktów o objawieniach w Fatimie

Moc Ducha w Kościele

Wiara

Moc Ducha w Kościele